Homocysteïne | Methylering

Methylering en homocysteïne

Er komt de laatste tijd langzaam maar zeker meer aandacht voor het methyleringsproces en het bijproduct daarvan: homocysteïne. Het wordt steeds duidelijker dat te hoge homocysteïne waarden de kans op hart- en vaatziekten en degeneratieve aandoeningen vergroot. Maar hoe zit dat precies? Wat is methylering en wat is homocysteïne?

Methylering

In het kort is methylering (of methylatie) een stofwisselingsproces dat essentieel is om gezond te blijven. Technisch gezien gaat het om een biochemische reactie waarbij een methylgroep (CH₃) wordt overgedragen aan een organische verbinding, waardoor reacties in gang worden gezet om verschillende functies uit te voeren. Een methylgroep bestaat uit één koolstofatoom en drie waterstofatomen (CH₃).

Methyleringsreacties spelen mee bij tal van biologische processen in het lichaam, zoals de vervaardiging van DNA en RNA, de productie van neurotransmitters, de hormonale balans, genexpressie, ontgiften, de immuunfunctie, aminozuurmetabolisme, histaminemetabolisme, allergische reacties, ontstekingen en de reparatie van cellen.

Methylatie vindt plaats in elke cel van ons lichaam, op ieder moment van de dag. De methylatiecyclus is als het ware de aanjager van verschillende cruciale processen in het lichaam. Je kunt het zien als een rij dominostenen waarbij de eerste vallende steen een keten van opeenvolgende vallende stenen veroorzaakt. Om de keten niet te doorbreken moet telkens de volgende steen goed staan zodat die het traject niet laat stagneren. Zo is het ook met de methylatiecyclus. Problemen met methyleren is één van de grootste oorzaken van chronische ziekten.

Homocysteïne

Homocysteïne wordt gevormd als bijproduct van de methylatiecyclus. Homocysteïne is een tussenvorm in de omzetting van methionine naar cysteine. In een gezonde situatie wordt homocysteïne omgezet in cysteïne en andere nuttige stoffen zoals glutathion, of het wordt weer terug geconverteerd tot methionine. Als deze omzetting niet goed verloopt dan hoopt homocysteïne zich op.

Een verhoogd homocysteïne gehalte is een risicofactor voor allerlei chronische ziekten. Verhoogd homocysteïne wordt met name gezien als oorzaak van hart- en vaatziekten en allerlei degeneratieve aandoeningen. Toch is homocysteïne op zich geen slechte stof, het mag zich alleen niet ophopen.

Methyldonoren

Methyleren gebeurt met behulp van methyldonoren en een aantal cofactoren. De belangrijkste methyldonoren zijn:

• SAMe
• Methyl B12
• Foliumzuur
• TMG (betaïne)
• Choline

Daarnaast heb je ook cofactoren nodig in de vorm van:

• Enzymen
• Vitamine B6
• Vitamine B2

die zorgen voor het aanjagen van het proces.

De methylatiecyclus

Methylatie is een cyclus die begint met methionine. Methionine is een essentieel aminozuur dat met behulp van ATP (een energierijk fosfaat) wordt omgezet in SAMe (S-adenosylmethionine). SAMe fungeert als methyldonor, wat inhoudt dat het zijn methylgroep af kan staan aan moleculen daar waar het nodig is, zodat ze hun werk kunnen doen in verschillende lichaamssystemen.

SAMe verandert door het verliezen van zijn methylgroep in SAH (S-adenosylhomocysteïne) dat vervolgens wordt omgezet in homocysteïne.

Er zijn vervolgens 3 manieren om ervoor te zorgen dat homocysteïne zich niet gaat ophopen:

• Homocysteïne wordt met behulp van actief vitamine B12 en actief foliumzuur weer omgezet in methionine, dit noemen we remethylatie. Dit gebeurt onder invloed van het enzym MTR.
• Homocysteïne kan met behulp van actief vitamine B6 worden omgezet in het aminozuur cysteïne, dit proces noemen we transsulfuratie. De enzymen CBS en CGL zijn hiervoor noodzakelijk. Deze route leidt tot de omzetting van cysteïne in glutathion.
• Als back-up route bij een folaatdeficiëntie kan er gebruik gemaakt worden van een "short cut". Hiervoor wordt betaïne als methyldonor gebruikt. Betaïne staat ook wel bekend als TMG (Trimethylglycine). Betaïne kan in de lever gevormd worden ujit choline. Dit gebeurt onder invloed van het enzym BHMT.

Eén van de belangrijkste oorzaken van een verstoorde homocysteïne stofwisseling is dan ook een tekort van bepaalde B-vitaminen zoals B12, foliumzuur en B6. Ook tekorten aan vitamine B2 en TMG kunnen een rol spelen. Daarom is het belangrijk om deze nutriënten allemaal voldoende binnen te krijgen. Of via de voeding, of via supplementen.

De Methyl-Guard en de Methyl-Guard Plus van Thorne zijn speciaal geformuleerd voor dit doel.

MTHFR-gen

Het MTHFR-gen is verantwoordelijk voor het functioneren van het MTHFR-enzym. Dit enzym zet folaat of foliumzuur om in de biologisch actieve variant (5-MTHF) en is cruciaal bij het methylatieproces.

Een veel voorkomende oorzaak van verminderde methylering is variaties in het MTHFR enzym. Een groot deel van de mensheid heeft een polymorfisme (mutatie) in het MTHFR-gen. Dit kan een oorzaak zijn van een hoog homocysteïne.

Invloed van leefstijl op homocysteïne

Volwaardige voeding en een gezonde leefstijl hebben een positieve invloed op de homocysteïnespiegel. Naar aanleiding van onderzoek is gebleken dat deelnemers met normale homocysteïnewaarden meer fruit consumeerden, lichamelijk actiever waren en minder overgewicht hadden vergeleken met deelnemers met hoge waarden.

Overmatig consumptie van vlees en zuivelproducten kan het homocysteïnegehalte verhogen. Dat komt doordat dierlijke producten rijk zijn aan het aminozuur methionine, wat kan worden omgezet in homocysteïne. Voor veganisten geldt juist dat door het ontbreken van vitamine B12, wat immers in dierlijke voeding zit, de homocysteïne kan stijgen.

Eén van de belangrijkste oorzaken van een verminderde methylering is een tekort aan nutriënten zoals B12, foliumzuur, TMG en B6. Voedselbronnen zoals broccoli, groene bladgroenten zijn rijk aan foliumzuur. Voldoende B12 kun je alleen vinden in dierlijke producten. Vitamine B6 komt vooral voor in peulvruchten, aardappelen en volkoren producten, maar ook in avocado's en bananen. TMG (betaïne) bronnen zijn vis, bieten, broccoli, spinazie en peulvruchten.

Je mag stellen dat voldoende beweging een positieve bijdrage levert aan een gezond homocysteïne. Uit onderzoek bleek dat bewegen bij ouderen in het algemeen leidt tot lagere homocysteïnespiegels vergeleken met ouderen die minder actief waren. Roken, een hoge consumptie van alcohol en koffie dragen bij aan de verhoging van de homocysteïnewaardes in het bloed. Sommige onderzoeken suggereren dat homocysteïnespiegels een betere indicatie geven op het risico van hart- en vaatziekten dan het cholesterolniveau.

Het homocysteïne niveau kan middels een bloedtest gemeten worden.

Geschreven door: Liesbeth Thoen en Marcella van der Wel

Bijgewerkt op: 29 januari 2024